Trong hệ thống giáo dục sau đại học, đào tạo tiến sĩ là tầng cao nhất, tập trung vào việc phát triển năng lực nghiên cứu ở mức độ nâng cao, sản xuất tri thức mới hoặc vận dụng tri thức để giải quyết các vấn đề trong thực tiễn. Tuy nhiên, không phải tất cả các chương trình tiến sĩ đều giống nhau.

Tùy theo mục tiêu đào tạo và định hướng nghề nghiệp, các chương trình tiến sĩ trong lĩnh vực kinh doanh – quản trị ngày nay thường được phân thành ba nhóm chính: PhD (học thuật), DBA (ứng dụng) và EdD (tiến sĩ giáo dục).

Việc hiểu rõ sự khác biệt giữa các chương trình này giúp người học lựa chọn chuẩn xác, tối ưu hóa lợi ích học thuật và tác động nghề nghiệp về lâu dài.

Phân loại các chương trình Tiến sĩ: PhD – DBA – EdD

PhD – Doctor of Philosophy

PhD là loại hình tiến sĩ học thuật có lịch sử lâu đời nhất, với trọng tâm đào tạo là năng lực nghiên cứu độc lập, định lượng hoặc định tính ở mức độ cao, nhằm đóng góp kiến thức mới cho khoa học quản trị.

Mục tiêu đào tạo

• Phát triển năng lực tư duy học thuật và phương pháp luận nghiên cứu nâng cao.
• Đóng góp thông qua công bố khoa học quốc tế.
• Chuẩn bị cho sự nghiệp giảng dạy đại học, nghiên cứu chuyên sâu hoặc tham gia viện nghiên cứu.

Đặc trưng của chương trình

• Cường độ học thuật cao, yêu cầu nghiên cứu toàn thời gian
• Phương pháp nghiên cứu nghiêm ngặt
• Thời gian đào tạo 3–5 năm, tại nhiều nước có thể từ 4-6 năm
• Luận án PhD phải đóng góp ý tưởng, mô hình, lý thuyết mới hoặc mở rộng đáng kể lý thuyết hiện hữu

Chuẩn đầu ra

• Công bố bài báo trên các tạp chí khoa học uy tín
• Năng lực giảng dạy môn học chuyên ngành ở bậc đại học & sau đại học
• Khả năng thiết kế và thực hiện nghiên cứu ở quy mô lớn

Phù hợp với: Người muốn theo đuổi học thuật lâu dài, giảng dạy hoặc nghiên cứu các lĩnh vực chuyên môn.

DBA – Doctor of Business Administration

DBA thuộc nhóm tiến sĩ chuyên nghiệp (professional doctorate), phổ biến tại Anh, Mỹ, Úc và châu Âu để phục vụ nhu cầu của nhà quản lý, giám đốc điều hành và chuyên gia tư vấn cao cấp.

Khác với PhD vốn nhắm đến nghiên cứu lý thuyết, DBA tập trung vào nghiên cứu ứng dụng, dùng phương pháp khoa học để giải quyết một vấn đề thực tiễn trong tổ chức.

Mục tiêu đào tạo

• Phát triển năng lực nghiên cứu ứng dụng, phân tích vấn đề doanh nghiệp một cách hệ thống
• Áp dụng lý thuyết quản trị, mô hình kinh doanh, phương pháp định lượng/định tính để đưa ra giải pháp khả thi
• Hỗ trợ người học cải thiện hiệu quả vận hành, chiến lược và đổi mới trong tổ chức

Đặc trưng của chương trình

• Thiết kế cho người đi làm: học bán thời gian, lịch cuối tuần, hybrid.
• Phát triển năng lực ra quyết định dựa trên bằng chứng
• Luận án DBA tập trung vào giải pháp, không nhất thiết tạo lý thuyết mới nhưng phải có đóng góp thực tiễn rõ ràng

Chuẩn đầu ra

• Báo cáo nghiên cứu có giá trị ứng dụng cho doanh nghiệp
• Khả năng lãnh đạo dựa trên phân tích, tư duy hệ thống, và đổi mới mô hình
• Đóng góp tri thức ứng dụng cho cộng đồng doanh nghiệp

Phù hợp với: CEO, quản lý cấp cao, chủ doanh nghiệp, chuyên gia tư vấn, C-level.

EdD – Doctor of Education

EdD là học vị tiến sĩ chuyên ngành giáo dục có định hướng ứng dụng thực tiễn, được thiết kế cho những người làm việc trong các lĩnh vực quản lý giáo dục, phát triển tổ chức, đổi mới học tập, và lãnh đạo hệ thống giáo dục. Đây không phải chương trình nghiên cứu thuần túy như PhD mà là chương trình tập trung vào giải quyết vấn đề trong môi trường giáo dục thực tế.

Mục tiêu

• Nghiên cứu và phân tích các vấn đề trong quản trị giáo dục
• Phát triển chương trình đào tạo (curriculum development)
• Thiết kế và đánh giá đào tạo (training evaluation) trong các tổ chức giáo dục hoặc các chương trình phát triển nguồn nhân lực.
• Nâng cao năng lực lãnh đạo học thuật (academic leadership), lãnh đạo thay đổi và quản trị chất lượng trong bối cảnh giáo dục chuyển đổi số.
• Ứng dụng mô hình quản trị hiện đại để cải tiến chất lượng giáo dục, tối ưu hóa hoạt động của các trường học, cơ sở đào tạo, hoặc đóng góp vào quá trình xây dựng chính sách và hệ thống giáo dục.

Đặc trưng nổi bật của EdD

• Không phù hợp với người điều hành doanh nghiệp thuần túy, ngoại trừ những cá nhân đang phụ trách đào tạo nội bộ (L&D), phát triển nhân tài hoặc vận hành tổ chức học tập trong doanh nghiệp.
  → Vì EdD tập trung vào quản trị giáo dục, không phải quản trị kinh doanh
• Luận án tiến sĩ chủ yếu dưới dạng nghiên cứu tình huống (case study) hoặc nghiên cứu cải tiến trong hệ thống giáo dục
• Định hướng ứng dụng rõ rệt, nhấn mạnh việc giải quyết vấn đề thực tiễn hơn là đóng góp lý thuyết học thuật như PhD.

Phù hợp với: Quản lý trường học, trưởng/phó phòng đào tạo, hiệu trưởng; Lãnh đạo các tổ chức giáo dục, trung tâm đào tạo; Nhà giáo có định hướng quản lý, phát triển tổ chức thay vì giảng dạy thuần túy.

PhD, DBA và EdD phục vụ những mục tiêu khác nhau, từ nghiên cứu học thuật đến giải quyết vấn đề thực tiễn trong kinh doanh hay giáo dục. Lựa chọn chương trình phù hợp phụ thuộc vào mục tiêu nghề nghiệp và định hướng phát triển của mỗi người. Hiểu rõ mình muốn đạt được điều gì sẽ giúp quyết định đúng và tối ưu giá trị của hành trình tiến sĩ.

→ Tìm hiểu thêm: Chương trình Tiến sĩ Quản trị Kinh doanh (DBA) tại AIT